‘Iedereen wil ze, maar niemand is ervan’
Rotterdam pakt het toiletbeleid op z’n Rotterdams aan. Het begon ooit bij de ‘Zeiknota’ (inmiddels heel netjes ‘Toiletnota’ genoemd), maar is via onder andere de ‘Propere Plee’ (een samenwerking met horecaondernemers) één van de meest succesvolle van de grote Nederlandse steden. Inmiddels is gemeente Rotterdam een voorbeeld voor vele andere gemeenten. “Daar zijn we natuurlijk retetrots op.” Gelukkig delen ze graag hun ervaringen. We gaan in gesprek met projectmanager Rob Zwinkels en beheerder Patrick Keehnen.
In de jaarlijkse ranking van ‘toiletvriendelijke gemeenten’ die de Toiletalliantie naar buiten brengt, is Rotterdam al een paar jaar koploper van alle grote gemeenten. Ze spreken bijna jaarlijks op het Toiletsymposium, en kregen een paar maanden geleden bezoek van gemeente Amsterdam, om inspiratie op te doen. Naar aanleiding van de Zeiknota werd er vanaf 2016 vier jaar lang €400.000 beschikbaar gesteld. Rob: “De Zeiknota ontstond uit het idee van een gastvrije stad. Maar het gaat ook wildplassen tegen, werkt mee aan het sociaal veiliger maken van de stad, etc. Kortom: het lag op het bordje bij meerdere wethouders. Uiteindelijk hebben wij het vanuit Stadsbeheer opgepakt, met een heel betrokken team, dat scheelt alles.” Patrick vult aan: “Over toiletten wordt vaak lacherig gedaan, maar je moet het echt serieus nemen als gemeente.”
160 locaties
De eerste tip is al binnen: begin bij de politiek. Rob: “Zorg dat de politiek het in het vizier krijgt en zorg dat er geld komt, dan gaat het balletje echt rollen.” Dat balletje begon in Rotterdam te rollen richting een aanbesteding voor openbare toiletunits, en het beheer ervan. Ze kozen voor de zelfreinigende en ‘revolving’ toiletten van Sanitronics. Rob: “We hadden voorheen een paar units staan, maar die mochten vooral niet opvallen. Dit was wel even wat anders.” Patrick: “Sinds 2018 hebben we zestien van die toiletunits in de buitenruimte kunnen zetten. Maar daarnaast hebben we ook nog twaalf Uriliften (in de grond verzinkbare urinoirs), zeventien publieke locaties (zoals stadskantoren) en heel veel partnerlocaties. En vergeet vooral de vijftig aangesloten horecaondernemers bij Propere Plee niet. In totaal zijn dat 160 locaties waar mensen naar het toilet kunnen.” In Rotterdam kunnen horecaeigenaren zich aanmelden voor Propere Plee, een verbastering van de Duitse ‘Nette Toilette’. Ze stellen hun toilet dan beschikbaar voor iedereen, en ontvangen daarvoor een vergoeding vanuit de gemeente. Een mystery guest controleert en geeft tips voor eventuele verbetering.
Een huisje in het toilet
Inmiddels zijn de heren hier zeker wel een dag per week zoet mee. Dat heeft met name te maken met de overlast: vandalisme en zwervers. Patrick: “We hebben verschillende toiletten gehad waar de zwervers er echt hun huisje van hadden gemaakt. We hebben van alles geprobeerd, van een welzijnswerker tot klassieke muziek. Uiteindelijk bleek het een hele goede oplossing om deze specifieke toiletten eerder op de dag al te sluiten, via een automatisch slot.” Hoe hufterproof de toiletten ook worden gemaakt (Rob: “En dat is echt indrukwekkend!”), vandalisme is niet te voorkomen, zeker niet in een grote stad als Rotterdam. Rob: “De zwanenhalzen en invalidenbeugels werden er bijvoorbeeld afgeschroefd, inmiddels is dat niet meer mogelijk. We hebben ook geleerd geen verschoontafels meer te plaatsen, te vaak dienen die als plankje voor drugsgebruik. Nog afgezien van de financiën, kost het vooral veel frustraties, toiletten die weer een paar dagen niet gebruikt kunnen worden, etc.”
Voor de mensen die het nodig hebben
Dat roept de vraag op: is dit het allemaal wel waard? Rob is heel stellig. “Toen we hier net mee begonnen, hoorde ik het verhaal van Carlijn. Voor die doelgroep is het echt het verschil tussen wel en niet uitgaan, van de stad kunnen genieten. Dat is echt mijn drijfveer om er keihard voor te werken. Als we hadden toegegeven aan alle tegenslagen, waren alle toiletten al gesloten geweest. Een zekere vorm van doorzettingsvermogen moet je wel hebben. Maar het is het waard.” Patrick vult aan. “We leren natuurlijk wel van onze ervaringen. Zo zijn we aan het overwegen om toch geld te gaan vragen voor de openbare toiletten, al is het maar een symbolische cent, om vandalisme tegen te gaan. De werving van nieuwe Propere Plee-kandidaten heeft door corona de afgelopen twee jaar stil gelegen, maar daar willen we veel meer op gaan inzetten als eerste oplossing. Daar waar dat niet kan (parken, strand, natuur) zetten we openbare toiletten neer. Maar dat zal misschien nog een enkele per jaar zijn.”
Maak jij gebruik van de Rotterdamse ervaringen?
Met de 160 locaties haalt Rotterdam in ieder geval in het stadscentrum de 500-meternorm wel.” Rob: “Nu willen we nog meer de wijken in. Via wijkbeheerders onderzoeken we waar de drukke plekken zijn. Daar kunnen we stuk voor stuk dan naar oplossingen zoeken.” Er blijft genoeg te doen, het is een continu ontwikkelend beleid, maar Rotterdam kan tegelijkertijd trots zijn op wat er al is bereikt. Wil je ook aan de slag en wil je meer weten van de ervaringen van Rotterdam? Wil je de motie of aanbestedingsdocumenten als voorbeeld gebruiken? Neem contact met Rob op! Je kan hem bereiken via 06 20 42 54 62 of rhj.zwinkels@rotterdam.nl.
